Door de coronacrisis zijn veel zaken in ons dagelijkse leven veranderd. Een deel daarvan is van tijdelijke aard en zal snel weer verdwijnen als we het leven over een tijdje kunnen herpakken. Maar er zijn ook ontwikkelingen die naar verwachting blijvend zullen zijn. Misschien wel de belangrijkste is de versnelde shift van offline naar online. Die ontwikkeling was natuurlijk al veel langer zichtbaar, maar is het afgelopen jaar in een ongekende stroomversnelling gekomen.
Alles wat maar enigszins online kan, gebeurt tegenwoordig online.
En dat zien we over de volle breedte van de samenleving. Werken en vergaderen doen we online, onderwijs volgen we online, zelfs examens doen we online, een consult met de huisarts en specialist doen we online, vitale functies worden door de dokter tegenwoordig op afstand uitgelezen, winkelen doen we online (zelfs de action heeft nu een webshop), boodschappen en maaltijden bestellen we online, een bezoek aan opa en oma doen we online, verjaardagsfeestjes vieren we online en ook begrafenissen wonen we online bij. Ongetwijfeld kun je nog veel meer voorbeelden bedenken van zaken die je voorheen offline deed en nu online.
Kortom, over de volle breedte van de samenleving zijn we van fysiek naar digitaal en op afstand gegaan. Waar dat nu door omstandigheden gedwongen vaak voor de volle 100% is, zal dat na de crisis meer hybride zijn, waarbij een deel fysiek zal plaatsvinden en een deel online. Maar dat het aandeel online veel hoger zal zijn, ontmoet geen twijfel.
Maar wat is ervoor nodig om de voordelen daarvan vast te houden en de nadelen te ondervangen?
Heeft iedereen wel toegang tot internet? Goede wifi, überhaupt voldoende apparaten in huis, of de digitale vaardigheden om daar mee om te gaan? Denk aan ouderen die moeilijk overweg kunnen met internet, of arme gezinnen met te weinig apparaten om tegelijkertijd digitaal onderwijs te kunnen volgen en/of thuis te werken.
Denk ook aan de druk die het grootschalige gebruik van internet legt op de digitale infrastructuur, de noodzaak van investeringen in glasvezel, 5G, maar ook de (digitale) veiligheid daarvan. Wat als ‘het internet’ plat gaat, als ongeluk of wellicht zelfs als bewuste (terroristisch gemotiveerde) hack? Dan gaan we van een gezondheidscrisis in een heel andere crisis. Ook de veiligheid en beveiliging van het bijbehorende dataverkeer en het misbruik dat daarvan kan worden gemaakt zal echt een tandje hoger moeten.
Welke kansen liggen er ook voor meer hybride vormen van werken, onderwijs, zorg enzovoort? Wat zou dat kunnen beteken voor de spreiding van de mobiliteit, zodat we over een tijdje niet allemaal in de vroege ochtend en de late middag in de file of als haringen in een treinstel staan? Wat zou het ook kunnen betekenen voor de efficiency van het werk, de noodzaak en de benutting van (kantoor)panden en (weg)infrastructuur en de betaalbaarheid van het onderwijs en de zorg? De digitale infrastructuur wordt wellicht belangrijker dan de fysieke infrastructuur.
Welke mogelijkheden biedt de online samenleving ook om verder van je werk en voorzieningen te gaan wonen en daarmee een betere spreiding over de randstad en de rest van het land, de behoefte aan betere woonruimte (als je daar überhaupt aan kunt komen, al biedt een trek naar het oosten van het land ineens perspectief)?
Wat doet de online samenleving met de kleine winkels in de binnenstad? Dreigt er een kaalslag en leegstand? Hoe zit het met de distributie van alle online bestellingen? ‘Verdoost’ de randen van de grote steden nog verder en raken de lokale wegen verstopt door de witte bestelbusjes? En wat betekent dat voor de arbeidsmarkt. Hebben we nog winkelbedienden nodig of wordt dat verdrongen door goedkope (Oost-Europese) arbeidskrachten in de distributiecentra?
Wat betekent de online samenleving voor de sociale contacten? Gaan we elkaar vaker zien via een schermpje dan in real life? Voor ouderen haast onvoorstelbaar, maar vraag het de jeugd en je krijgt een heel ander beeld. Theatergezelschappen die eerder een (relatief) klein bereik hadden, weten nu met online voorstellingen liefhebbers in alle uithoeken van het land (en daarbuiten) te bereiken. Datzelfde geldt zelfs voor de grote evenementen en DJ’s die hun fans weten te vinden via (betaalde) videostreams. Het zal de offline wereld na de crisis zeker niet vervangen (verwacht ik), maar wel een mooie aanvulling blijven, waarbij het hybride bijwonen van voorstellingen en evenementen steeds normaler zal zijn.
Wat is jouw idee?
En zo (b)lijkt een relatief simpele constatering dat er een verschuiving is van een offline naar een online samenleving nog heel wat (beleids)vragen op te roepen waar we goed over zullen moeten nadenken. Wat is jouw idee?